B1 ikastaroaren apunteak

ADITZA

Aditz izena edo nominalizazioa

ADITZ IZENA edo NOMINALIZAZIOA


Aditzoinari -t(z)e marka eransten bazaio, aditzak izen bihurtzen dira


aditzoina
aditz izena
(heldu) hel
(egin) egin
(etorri) etor

+ -t(z)e >
heltze
egite
etortze

Aditz-izena, izena den aldetik, deklinatu egin daiteke. Hona hemen kasurik erabilienak (EGIN aditza hartu dugu adibidetzat):

NOR
 egiteA
 NORA
 egiteRA
NORK
 egiteAK
 NONDIK
 egiteTIK
NORI
 egiteARI
 NONGO
 egiteKO
NOREN
 egiteAREN
 NORENGATIK
 egiteAGATIK
NON
 egiteN, egiteAN
 ZERTAZ
 egiteAZ



Marka hauek daramatzaten aditz izenak, batzuetan, aditz jakinekin batera erabiltzen dira:

-t(z)ea
NOR galderari erantzuten dio. Besteak beste, ondorengo aditzekin erabiltzen da:
  • Niri mendira joatea gustatzen zait
  • Berriro egitea pentsatu dut
  • Debekatuta dago autoak aparkatzea
  • Sua itzaltzea ahaztu zait
  • Azkenean, aprobatzea lortu dut
  • Dena ondo irtetea espero dut
  • gauzak ondo egitea komeni da
-t(z)eak
Aditz-izena NORK motako aditz baten subjektua denean erabiltzen da. Adibidez:
  • Tranpa egiteak ez dizu ezer onik ekarriko
  • Negar egiteak ez du ezer konpontzen
  • Hori egiteak ez dauka zentzurik
  • Bera horrela ikusteak tristura handia ematen dit
  • Alkohola edateak kalte egiten dizu
     
-t(z)eari
Forma honek NORI? galderari erantzuten dio. Batez ere, utzi, ekin eta iritzi aditzekin erabili ohi da.
  • Erretzeari utzi behar diot
  • Heldu bezain laster idazteari ekin zion
  • Zer deritzozu mendira joateari?
-t(z)earen
Forma hau aditz-izena NOREN kasuaren mugatu singularrean deklinatuz lortzen da.
  • Ni greba egitearen kontra nago
  • Hori gauzak txarto egitearen ondorioa da
-t(z)en
Forma honek ZERTAN? galderari eratzuten dio eta ondorengo aditzekin erabiltzen da, besteak beste:
  • Euskara ikasten hasi naiz
  • Txistua jotzen ikasi dut
  • Hori egiten lagunduko dizut
  • Ez didate sartzen utzi
  • Telebista ikusten ari da
  • Hori egiten nekatuta nago
  • Honela egiten ohituta gaude
  • haurrari jaten eman behar diot
-t(z)ean
Zenbaitetan aditz-izena NON kasuaren mugatu singularrean deklina daiteke; batez ere, denborazko esaldiak egiteko:
  • Hori esatean lotsatu zen
-t(z)era
NORA edo zertara kasuari erantzuten dio eta ondorengo aditzekin erabili ohi da, besteak beste:
  • Daraman diru guztia ematera behartu dute
  • Batzarrean, hitz egitera ausartu zen
  • Afaltzera gonbidatu gaituzte
  • Oria erostera joan da
  • Informazioa lortzeko, dirua ordaintzera heldu da
-t(z)etik
NONDIK kasuaren mugatu singularrean deklinatuz lortzen da. Hona hemen zenbait adibide:
  • Zuzendariarekin hitz egitetik nator
  • Soldaduska egitetik libratu naiz
  • Autoa garbitzetik itzuli da
-t(z)eko
Oso erabilia da: ZERTARAKO galderari eratzuten dio:
  • Mendira joateko erosi ditut bota hauek
Perpaus osagarriak egiteko erabiltzen da
  • Amak umeari jateko esan dio
Eta izen baten osagarri gisa, adibidez:
  • Bihar hondartzara joateko asmoa daukat
  • bazkaldu ostean kafea hartzeko ohitura daka
  • Ohera joateko ordua da
  • Ez daukat afaltzeko gogorik
-t(z)eagatik
ZERGATIK galderari erantzuten dio:
  • Zergatik gaixotu da? Ez jateagatik
-t(z)eaz
ZEREZ edo ZERTAZ galderari erantzuten dio. Adibidez:
  • Pozten naiz zu hemen ikusteaz
  • Nekatuta nago beti gauza bera esateaz (= nekatuta nago beti gauza bera esaten)
  • Aspertuta nago itxaroteaz ( = aspertuta nago itxaroten)
  • Neu arduratuko naiz afaria prestatzeaz