SARRERA

MORFOLOGIA

Nora, noraino, norantz

Norantz (hacia dónde) y Noraino (hasta dónde) , al igual que Nora se utilizan unicamente con seres inanimados.

Las declinaciones de ambos casos son iguales a la del caso Nora, añadiendo -rantz y -ino. Así:

EtxeRA > a casa / etxeRANTZ > hacia casa / EtxeRAINO > hasta casa

Un error frecuente consiste en confundir el caso NORAINO con ARTE. Conviene señalar que, por regla general, el caso NORAINO expresa la noción de espacio, mientras que ARTE expresa tiempo. Veamos algunos ejemplos de este uso incorrecto:

He leído hasta la página 100:

Ehungarren orrialdera arte irakurri dut >>TXARTO

Izenorde indefinituak: inor / norbait /edonor

Atzizkiak: -ari, -le, -tzaile

Hitz elkartuak

• Bi hitzez osatutako izen bat aurkitzen dugunean, interpretatzeko, zerbait kendu dela hartu behar da kontuan:

• Izen elkartuak hiru eratara idatz daitezke:bereiz,loturik edo marrarekin. Araua nahiko konplikatua denez adibide batzuk baino ez ditugu ikusiko.

• Kontuz!: Euskarazko "A B" egitura, "B de A" bihurtzen da gaztelaniaz gehienetan:

Erakusle indartuak

Euskaraz, erakusle arruntekin batera erakusle indartuak ere baditugu. Hauek erakusle arruntetatik eratortzen dira -XE atzizkia erantsiz. Hona hemen forma erabilienak:

Forma indartu hauek erakuslea azpimarratu nahi dugunean eta, oro har, galdegaia direnean erabili ohi ditugu. Hona hemen zenbait adibide:

Ikusten duzu gizon hura? Ba, harexek ekarri nau

Non daude liburuak? Kutxa horrexetan daude

Arriskutsua da; horrexegatik esan dizut kontuz ibiltzeko

Horixe esan diot nik

Izenordain indartuak

FORMAK

NOIZ ERABILI

Kasu hauetan erabiltzen da bereziki:

-Berezia eta azpimarragarria da posesiboen kasua: Izenordainak adierazten duen pertsona aditzean aipatuta agertzen denean, posesibo indartua erabiliko da. Adibideak:

Nik neure autoa eramango dut (nik eramango dut eta nire autoa da)

Zuk nire autoa eramango duzu (zuk eramango duzu eta nire autoa da)

Graduatzaileak

BATERE

Maila-adberbio honek erabateko ezeztapena adierazten du eta, honenbestez, ezezko perpausetan baino ezin da erabili.

Adibidez:

Ez da BATERE erraza hori egitea

No es nada fácil hacer eso

Hauek ez dira BATERE politak

Estos no son nada bonitos

BATERE indarrik gabe gertatu naiz

me he quedado completamente sin fuerzas

ERABAT / GUZTIZ / ZEHARO

Maila-adberbio hauek erabatekotasuna adierazten dute eta baliokideak dira

Adibidez:

Gizon hori ERABAT zoratuta dago

Ese hombre está totalmente loco

Zapata horiek GUZTIZ apurtuta daude

Esos zapatos están totalmente rotos

Nirea eta zurea ZEHARO ezberdinak dira

El mío y el tuyo son completamente diferentes

Banatzaileak

Banatzaileak

Banatzaileak zenbakiei “-NA” atzizkia erantsiz lortzen dira eta “zenbana?” galderari erantzuten diote. Adibidez:

Zenbana? (¿cuántos cada uno?)

Bana (uno cada uno)

Bina (dos cada uno)

Hiruna (tres cada uno)

...

“T”z amaitzen duten hitzek “T” hori galtzen dute “-NA” atzizkia hartzean:

bat >> bana

bost >> bosna

zenbat >> zenbana

Zehaztu egingo dugu banatzaileen esanahia:

Jon eta Susanak liburu bana erosi dute (Han comprado un libro cada uno; es decir, dos objetos)

Josu eta biok hiru kilo perretxiko hartu ditugu (hemos cogido tres kilos de setas)

Josu eta biok hiruna kilo perretxiko hartu ditugu (hemos cogido tres kilos de setas cada uno; es decir, seis kilos entre los dos)

Banatzaileak deklinatzen dira kasu guztietan, mugagabean (-tan, -tara, tatik, tako, ren, -rekin, -retzat...):

Auto banatan etorri gara (cada uno en un coche)

Banatzaileei “-KA” atzizkia erantziz , modu-adberbioak lortzen dira. Adibidez:

Banaka sartu dira (han entrado de uno en uno) = Banan-banan sartu dira

Horrek binaka igotzen ditu eskailerak (sube las escaleras de dos en dos)

Nik launaka jaten ditut gailetak (como las galletas de cuatro en cuatro)

Elkarkariak

ELKARKARIAK

ELKAR

Euskaraz elkarrekikotasuna (reciprocidad) adierazteko, elkar izenordaina erabiltzen da. Adibidez:

Kepak eta Anek elkar ikusi dute plazan (Kepa y Ane se han visto en la plaza)

Goiko esaldiak “Kepak Ane ikusi du eta Anek Kepa ikusi du” esanahia dauka. Hona hemen eskema bat

Kepak Ane ikusi du

Anek Kepa ikusi du

Kepak eta Anek elkar ikusi dute

Aditzak beti adierazten du objetua singularrean (dute) eta inoiz ez pluralean (dituzte). Hona beste adibide gehiago:

Anak eta Jonek ez dute elkar ezagutzen

Aspaldian ez dugu elkar ikusi

ELKAR deklinatu egiten da baina beti mugagabean. Hona hemen zenbait adibide:

Haserre daude, ez diote elkarri hitz egiten

Gu elkarren ondoan bici gara

Aita eta semea elkarrengandik urrundu ziren

BATA BESTEA

Elkar izenordainaz gain, bada beste baliabide bat elkarrekikotasuna adierazteko: bata bestea. Hona hemen zenbait adibide:

Ane eta Bego bata bestearen atzetik etorri dira

Liburuak hor ipini behar dira, bata bestearen gainean

Mugagabea

Deklinabide mugagabea ondoko kasuetan erabili ohi da:

1.- Izen propioak

Pertsona izenek beti hartzen dute mugagabe forma. Leku izenek ere joera berbera dute, baina zenbait kasutan singularrean erabiltzen dira.

2.- Partitiboa

3.- Zenbatzaile zehaztuak (bat, bi, hiru...)

Multzo ezaguna izanik, singularra (bat) edo plurala (beste zenbaki guztiak) hartuko du.

Mugagabea erabiliko dugu, ordea, multzo ezezaguna bada.

4.- Instrumentala eskatzen duten zenbait espresio

Hainbat espresiotan mugagabea nagusitzen da, nahiz eta mugatuan ere etor litezkeen; izan ere, ez baita gauza bera, buruz ikastea eta buruaz leihoa haustea.

5.- Zenbatzaile zehaztugabeekin (hainbat, honenbeste, asko, gutxi, zenbait, makina bat...)

6.- Zein, zer, zenbat galdegileekin doazen izenak

Handigarriak eta txikigarriak

-Kote eta –tzar atzizkiak handigarriak dira. Hala ere, -tzar zenbait euskalkitan mesprezuzko atzizkitzat jotzen da. Biak izen eta adjektiboekin ager daitezke.

• lodikote(a) :gordinflón

• liburukote(a): mamotreto, libro de muchas hojas

• onkote(a): buenazo

• etxetzar(ra): casona

• eskutzar(ra): manaza

-Txo, -ño, -ila atzizki txikigarriak dira. Batzuetan kutsu maitekorra (matiz afectivo) dauka.

• txoriño(a): pajarito

• andereño(a): señorita

• gozoño(a): dulcecito
  

• sudurtxo(a): naricita

• Martintxo

• leihatila: ventanilla

• kutxatila: cajita

• neskatila: muchachita
  

Kantitateak eta kopuruak

Zenbakien idazkera

Bera eta berdina

Hiztun askok nahastu egiten ditu bera eta berdina adjektiboak; baina oso desberdinak dira. Ikus dezagun zertan bereizten diren adibide baten bidez:

a) Gogoratzen duzu atzoko autoa? Ba, hori BERA da: Es el mismo (auto bakar bat dago: atzokoa eta gaurkoa).

B) gogoratzen duzu atzoko autoa? Ba, hori BERDINA da: Es igual (bi auto dira: atzokoa bat zen eta gaurkoa beste bat da)

Beraz, berdin adjektiboak antz handia duten bi pertsona edo objektu desberdin daudela adierazten du. Aitzitik, ber adjektiboak objektu bakarra adierazten du.

Batzuetan, Ber erabili ordez, berber bariante intentsiboa erabiltzen da.

ikus dezagun beste zenbait adibide:

Mirenek eta Amaiak belarritako BERDINAK erabiltzen dituzte (Iguales)

Mirenek eta Amaiak belarritako BERBERAK erabiltzen dituzte (Los mismos). Egun batzuetan Amaiak erabiltzen ditu eta beste zenbait egunetan Mirenek eramaten ditu.

Atzizkiak: -tasun, -keria

Prolatiboa: zertzat, nortzat

Genitibo indartua

Gogora dezagun izenorde indartuen erabilera:

"Noren" kasuaren pertsona eta aditzaren subjektuak diferenteak direnean, forma arruntak erabiltzen ditugu: nire, zure, gure, ... Adibidez:

Zuk nire autoa eraman duzu (nire autoa da eta zuk eraman duzu)

"Noren" kasuaren pertsona eta aditzaren subjektuak pertsona bera direnean, forma indartuak erabiltzen ditugu: neure, zeure, geure... Abididez:

HAREN / BERE / BERAREN

Gainerakoetan ez bezala, 3. Pertsonan hiru forma ditugu. Hona hemen eskema bat:

Forma hauen erabilerak zalantza eta oker asko sortzen ditu. Beraz, azter ditzagun banan-baban

Singularreko formei dagokienez, beraren forma indartua haren erakusletik eratorritakoa da, “BER” aurrizkia aplikatuz, eta aldez aurretik aipatutako pertsona edo izaki bati erreferentzia egiteko erabiltzen da. Adibidez:

Haren etxera joan naiz. (He ido a su casa)

Ana aurkitu dut eta beraren etxera joan naiz. (He encontrado a Ana y he ido a su casa)

Bigarren esaldian Ana aipatuta dago, horregatik Haren erabili beharrean, Beraren erabiltzen dut

Bere, aldiz, genitibo bihurkaria dugu eta goraxeago emandako arauari jarraikiz erabiltzen da. Ikus dezagun adibide bat:

1. Anak bere autoa ekarri du (Anaren autoa da eta Anak ekarri du)

2. Anak haren autoa ekarri du (beste pertsona baten autoa da eta Anak ekarri du)

Bigarren esaldian beste pertsona hori ez dago aipatuta, baldin aipatzen badugu, orduan indartua erabili behar dugu. Adibide gehiago ikusiko dugu:

Ana haren etxera joan da (Ana ha ido a su casa: No a la casa de Ana, sino a la de otra persona)

Ana bere etxera joan da (Ana a ido a su casa: A su propia casa, a la casa de Ana)

Anak Iñaki aurkitu du eta beraren etxera joan da (Ana ha encontrado a Iñaki y ha ido a su casa: A la casa de Iñaki)

Hona hemen beste zenbait adibide:

• Jon bere autoan etorri da

• Ni haren autoan etorri naiz

• Jon aurkitu dut eta berarekin egon naiz

• Marta bere ahizparekin bizi da

• Hori Marta da eta berarekin bizi naiz

• Xabier bere lagunekin joan da

• Gu haren lagunekin goaz

• Xabier ezagutzen duzu? Ba, beraren lagunekin goaz

HAIEN / BERAIEN / EUREN

Pluraleko formekin ere beste hainbeste gertatzen da eta hiru forma dauzkagu:

Genitibo arrunta: haien

Genitibo indartua: beraien

Genitibo bihurkaria: euren (bere, beren)

Euskalkien arabera, euren formaren ordez, beren eta bere erabiltzen dira.

Ikus ditzagun zenbait adibide:

• Gurasoak euren autoan etorri dira
  

• Gurasoak aurkitu ditugu eta beraien autoan etorri gara
  

• Umeak euren gelan daude

Birdeklinazioa

BIRDEKLINAZIOA

01.- -KO atzizkiaren bidezkoak

Euskaraz deklinabide kasu guztiek, NOR, NORI, NORK eta NOREN izan ezik, -ko atzizkia har dezakete eta, honela, berez adizlagun direnak izenlagun bihurtzen dira.

Ikus dezagun -KO atzizkia erantsiz gero nola geratzen diren deklinazio kasuak:

Baliabide hau oso erabilia da batez ere erlatibozko perpausak ekiditeko, honela esaldien luzera asko laburtzen baita. Adibidez:

Donostiara doan bidea = Donostiarako bidea (el camino a Donostia)

Zurekin ditudan harremanak = Zurekiko harremanak (las relaciones contigo, con respecto a ti)

Zuregan daukagun maitasuna = Zureganako maitasuna (el amor a ti)

Ikus daitekeenez, “egurrez, Donostiara, zurekin eta zuregana” aditz lagunak dira, hau da, zuzenean aditzari lotzen zaizkio.

Baina “egurrezko, Donostiarako, zurekiko eta zureganako” zuzenean izenari lotuak daude, hau da, izenlagunak dira.

Behin ko atzizkia hartu ondoren berriro deklina daitezke, hau da, ondoan duten izenaren elipsia eginez gero hari zegokion kasua bereganatzen dute.

Plastikozko jostailuak lurrean utzi ditut, eta egurrezkoak arasa horretan

Harekikoak aspaldi moztu nituen (harekiko harremanak).

Bai hondartzarako bideetan, bai mendirakoetan automobil ilara handiak daude

02.- -REN atzizkiaren bidezkoak

Noren atzizkiz osatutakoak zuzenean birdeklina daitezke; izan ere, noren kasua daraman hitza izenlagun baita jadanik. Adibideak:

Hauek dira nireak

Nire etxeari su eman diote, zureari berriz ez.

Pello nire emaztearen ondoan eseriko da eta ni Josurenaren ondoan

ADITZA

Nor-nork sistema iraganean

Aditz sintetikoak iraganean

Las formas sintéticas son aquellas en las que el verbo se concentra en una sola palabra. Sólo unos pocos verbos poseen formas sintéticas y, además, éstas únicamente sirven para indicar algunos tiempos:

1. Presente

Noa > voy

1. Preterito imperfecto

Nindoan >iba

He aquí­ algunos verbos sintéticos.

Iraun aditza

IRAUN: durar, permanecer, perdurar. Aditz hau NOR-NORK sistemakoa da eta forma trinkoak ditu:

ADIBIDEAK:

Zenbat dirau film horrek? : ¿Cuánto dura esa pelicula?

Munduak dirauen artean : mientras dure el mundo

Lasterketak ordu eta erdi dirau: la carrera dura hora y media

Bizirik diruauen bitartean: mientras permanezca vivo

Hiru ordu iraun du filmeak: la película ha durado tres horas

Baldintza erreala

Baldintza hipotetikoa

• Aditz nagusiari -KO marka ezartzen zaio beti
• Laguntzaile bereziak erabiltzen dira, bai baldintzan, baita ondorioan ere:

• Kiniela asmatuko banu = Si (yo) acertara o acertase la quiniela
• Atsegina (izango) bazina = Si (tú) fueras o fueses agradable
• Gaurko partidua irabaziko balute = Si ganaran o ganasen el partido
• Liburua utziko balidate = Si me dejaran o dejasen el libro
• Dirua banu = Si (yo) tuviera o tuviese dinero

• Kiniela asmatuko banu, lagunekin ospatuko nuke = Si (yo) acertara o acertase la quiniela, lo celebraría con los amigos
• Atsegina (izango) bazina, hobeto biziko zinateke = Si fueras o fueses agradable, vivirías mejor
• Gaurko partidua irabaziko balute, lehenak izango lirateke sailkapenean = Si ganaran o ganasen el partido, serían los primeros
• Liburua utziko balidate, eskertuko nieke = Si me dejaran o dejasen el libro, se lo agradecería
• Dirua banu, motor bat erosiko nizuke = Si (yo) tuviera o tuviese dinero, compraría una moto
• Kafe bat hartuko nuke = (yo) tomaría un café
• Lagunduko zenidake hau egiten? = ¿Me ayudarías a hacer esto?
• Ederki egongo ginateke orain hondartzan = estaríamos muy bien ahora en la playa

Baldintza irreala iraganean

BALDINTZA IRREALA IRAGANEAN

Baldintza irrealean, gertatu ez den iraganeko alegiazko egoera aurkezten da baldintzari dagokion zatian, eta bere ondorio gertaezina deskribatzen da ondorioari dagokion zatian. Argiago ikusiko dugu hurrengo adibideekin:

Gurekin etorri balitz, hobeto pasatuko zukeen (Si hubiera venido con nosotros, lo habría pasado mejor)

EGITURA

- Baldintza egiteko aditz partizipioa (etorri, piztu...) eta alegiazko baldintzazko laguntzaileak (balitz, bazenu...) erabiltzen ditugu. Bien artean izan partikula tarteka daiteke:

etorri balitz = etorri izan balitz

-Ondorioa egiteko, baldintzazkoaren ondorio iragana erabiltzen dugu: Forma hauek ohiko alegiazko adizkiei -en partikula erantsiz lortzen dira (adibidez: nintzatekeen, zinatekeen, etab.), eta hirugarren pertsonakoen hasierako L-ren ordez Z- jarriz (luke > zukeen). Tauletan ikus dezakegun bezala

Ahalera hipotetikoa

Ahalera hipotetikoa, edo alegiazko ahalera, egoera bat gertatzeko posibilitatea adierazteko erabiltzen da. Posibilitate hori irreala izaten da. Adibidez:

Ahalera erreala:

Autobusa galtzen baduzu, trenean joan zaitezke: Si pierdes el autobús, puedes ir en tren. (Hemen ahalera erreala erabili dugu trenean joateko posibilitatea erreala delako, tren hori existitzen da eta)

Ahalera hipotetikoa:

Bihar euririk egingo ez balu, mendira joan zintezke: Si mañana no lloviera, podrías ir al monte. (Hemen ahalera hipotetikoa erabiliko dugu posibilitatea irreala delako, gaur euria ari du eta biharko berdin espero dugu)

EGITURA

- Aditz nagusia: aspektu markarik gabe, hots, aditzoina (har nezake, ikus liteke...)

- Aditz laguntzailea: -KE morfema duten ahalerako alegiazko adizkiak (har nezake, ikus liteke...). Beheko koadroan ikus ditzakezue aditz laguntzaileari dagozkion formak:

Ahalerako beste zenbait egitura

• -t(z)ea / t(z)erik eduki

• -t(z)ea / t(z)erik egon

Subjuntiboa

Subjuntiboa

Zertarako erabiltzen da?

Subjuntiboak lau erabilera dauzka :

Helburua adierazteko: Txostena mahai gainean utzi dizut labur dezazun (Te he dejado el informe encima de la mesa para que lo resumas)

Nahia adierazteko: Nirekin etor zaitezen nahi dut (Quiero que vengas conmigo)

Agindua adierazteko: Etor dadila medikuren bat! (¡Que venga un médico!)

Perpaus konpletiboak : Kontuz ibil dadila esan diot. (Le he dicho que ande con cuidado)

¿Nola erabiltzen da?

Subjuntiboarekin aditz-oina (etor, ibil, ikus, har,...) erabiltzen da eta aditz laguntzaile bat Nor, Nor-Nori, Nor-Nork edo Zer-Nori-Nork sistemetakoa. Apunte-orri honen azpian ikus ditzakezu aditz laguntzaile horien kuadroak bai orainaldian, bai lehenaldian. Adibidez:

Orainaldian: Etor dadin nahi dut (Quiero que venga)

Lehenaldian: Etor zedin nahi nuen (Quería que viniese)

¿Noiz erabiltzen da?

Gaur egungo euskara mintzatuan subjuntiboa oso gutxitan erabiltzen da, ezinbestean baino ez. Gehienetan, subjuntiboaren ordez nominalizazioak erabiltzen dira (-T(z)ea, -t(z)eko)

Helburua adierazteko, -t(z)eko erabiltzen da: Txostena mahai gainean utzi dizut labur dezazun = Txostena mahai gainean utzi dizut zuk laburtzeko.

Nahia adierazteko, -t(z)ea erabiltzen da: Nirekin etor zaitezen nahi dut = Zu nirekin etortzea nahi dut

Perpaus konpletiboan, -t(z)eko erabiltzen da: Kontuz ibil dadila esan diot. = Kontuz ibiltzeko esan diot

Beraz, mintzatzean sarriago erabiltzen dira nominalizazioak; idaztean, berriz, subjuntibozko formak erabil daitezke. Baina, kontuz!, subjuntiboa ez da erabiltzen esaldi nagusiaren subjektua eta esaldi subordinatuaren subjektua pertsona bera denean. Adibidez:

He comprado un libro para que lo leas = Liburu bat erosi dut zuk irakurtzeko (Ondo) = liburu bat erosi dut irakur dezazun (Hau ere ondo dago, pertsona ezberdinak direlako: nik erosi eta zuk iraurri)

Noiz erabiltzen da –(e)n eta noiz –(e)la?

Subjuntibozko aditz laguntzaileak bi bukaera izan ditzake: –(e)n eta –(e)la; adibidez: dadin / dadila. Noiz erabili behar da bata eta noiz bestea?

-(e)n erabiliko da helburua adierazteko (Irakur dezan utzi diot), nahia (Etor dadin nahi dut) eta aginduak emateko, baina lehenengo pertsonarekin (Has gaitezen lanean)

-(e)la erabiliko da konpletiboarekin (Joan zaitezela esan du) eta aginduak emateko, baina 3. pertsonarekin (Joan dadila etxera)

Agintera

Hay varias formas de dar una orden en euskara

El imperativo se puede expresar por medio de:

Verbo sin conjugar: ETORRI hona! ¡ven aquí!
Ver conjugado: ETOR ZAITEZ hona!

En este último caso, el verbo pierde su parte final = tu, du, i.... excepto si acaba en -N, entonces no pierde nada y después se añade el auxiliar del sistema que corresponda.

En el siguiente cuadro puedes ver las formas más habituales de los sistemas NOR, NOR-NORK y NOR-NORI-NORK, hemos suprimido las formas de NOR-NORI porque su uso está fuera de la forma coloquial en la que te vas a mover en esta primera etapa.


NOR

ZAITEZ (zu)

ZAITEZTE (zuek)

etor zaitez = ven / etor zaitezte = venid

NOR-NORK
(es el sistema de verbos transitivos > sujeto NORK y objeto directo NOR)

NOR-NORI-NORK

Agintera: forma trinkoak

Egon, joan, etorri... bezalako aditzen kasuan, perifrastikoez gain (etor zaitez, joan hadi, egon zaitezte...) adizki trinkoak ere erabil daitezke aginduak emateko.

• Bai, zaude lasai! (Si, ¡estate tranquilo!)
  
• Zatoz, azkar! (¡Ven, rápido!)
  
• Zabiltzate erne! (¡Andad atentas!)
  

NOR-NORK saileko aditzekin:

Bestalde, transitiboak (nor-nork sistemakoak) ere baditugu:
Adibidez, eraman aditzarekin forma perifrastikoa (eraman ezazu) erabiliz gain, forma trinkoa ere egin dezakegu (eramazu): eraman + ezazu > eramazu

ZER-NORI-NORK saileko aditzekin:

eraman + iezaiozu > eramaiozu

Adizki trinko hauek, ezin dira ezezko perpausetan erabili:

Baiezkoak:

• Zoaz hemendik!
• Emadazu bat!

Ezezkoetan betiko formak erabili behar dira:

• Ez zaitez joan!
• Ez iezadazu eman!

Aditz izena edo nominalizazioa

• Niri mendira joatea gustatzen zait
• Berriro egitea pentsatu dut
• Debekatuta dago autoak aparkatzea
• Sua itzaltzea ahaztu zait
• Azkenean, aprobatzea lortu dut
• Dena ondo irtetea espero dut
• gauzak ondo egitea komeni da
  

• Tranpa egiteak ez dizu ezer onik ekarriko
• Negar egiteak ez du ezer konpontzen
• Hori egiteak ez dauka zentzurik
• Bera horrela ikusteak tristura handia ematen dit
• Alkohola edateak kalte egiten dizu

• Erretzeari utzi behar diot
• Heldu bezain laster idazteari ekin zion
• Zer deritzozu mendira joateari?
  

• Ni greba egitearen kontra nago
• Hori gauzak txarto egitearen ondorioa da
  

• Euskara ikasten hasi naiz
• Txistua jotzen ikasi dut
• Hori egiten lagunduko dizut
• Ez didate sartzen utzi
• Telebista ikusten ari da
• Hori egiten nekatuta nago
• Honela egiten ohituta gaude
• haurrari jaten eman behar diot
  

• Hori esatean lotsatu zen
  

• Daraman diru guztia ematera behartu dute
• Batzarrean, hitz egitera ausartu zen
• Afaltzera gonbidatu gaituzte
• Oria erostera joan da
• Informazioa lortzeko, dirua ordaintzera heldu da
  

• Zuzendariarekin hitz egitetik nator
• Soldaduska egitetik libratu naiz
• Autoa garbitzetik itzuli da

• Mendira joateko erosi ditut bota hauek

• Amak umeari jateko esan dio

• Bihar hondartzara joateko asmoa daukat
• bazkaldu ostean kafea hartzeko ohitura daka
• Ohera joateko ordua da
• Ez daukat afaltzeko gogorik

• Zergatik gaixotu da? Ez jateagatik

• Pozten naiz zu hemen ikusteaz
• Nekatuta nago beti gauza bera esateaz (= nekatuta nago beti gauza bera esaten)
  
• Aspertuta nago itxaroteaz ( = aspertuta nago itxaroten)
  
• Neu arduratuko naiz afaria prestatzeaz

Nominalizazioa: -t(z)en

¿Cómo se dice en euskera : "sé tocar el piano"?

Si lo sabido consiste en una acción verbal (saber escribir, saber hacer algo, saber estar, etc...) el verbo lleva la terminación -t(z)en

Zer dakizu egiten? ¿Qué sabes hacer?

Ba al dakizu euskaraz hitz egiten? ¿Sabes hablar euskera?

Nik ez dakit hau erabiltzen Yo no sé manejar esto

Osabak ez daki autoa eramaten El tío no sabe llevar el coche

Honek badaki gauzak esaten Este sí­ sabe decir las cosas

Ez dakizue behar bezala erantzuten No sabéis contestar como es debido

Nominalizazioa: -t(z)eko.

-T(Z)EKO

Forma honek zertarako galderari erantzuten dio. Horretaz gain, forma honekin erabiltzen diren zenbait aditz-lokuzio dira:

PREST EGON: (estar dispuesto / preparado)

Edozer egiTEKO PREST dago

ASMOA IZAN: (tener inteción de)

Bihar hondartzara joaTEKO ASMOA daukat

OHITURA IZAN: (tener costumbre de)

Bazkalostean kafetxo bat harTZEKO OHITURA daukat

GOGOA IZAN: (tener ganas de)

Ez daukat afalTZEKO GOGORIK

ASTIA IZAN: (tener tiempo)

Ez daukat ezer egiTEKO ASTIRIK

GAI IZAN: (ser capaz de)

Ez naiz hori egiTEKO GAUZA / GAI

ORDUA IZAN: (ser hora de/para)

Ohera joaTEKO ORDUA da

Nominalizazioa: -t(z)eko gogoa

Nominalizazioa: -t(z)ea nahi dugu.

Nominalizazioa: -t(z)earen

• Ni greba egitearen kontra nago. (Yo estoy en contra de hacer huelga.)

• Gu egia esatearen alde gaude. (Nosotros estamo a favor de decir la verdad.)

• Hori gauzak txarto egitearen ondorioa da. (Eso es la consecuencia de hacer mal las cosas.)

• Gauzak behar bezala ez egitearen errua zurea da. (La culpa de no hacer las cosas como debe ser es tuya)

Arazi, eragin

1-Erabilera

- Aditz hau, normalean, ez doa bakarrik; baizik beste aditzei loturik. Beste aditzen esanahia modifikatzen du, aditz kausatiboak edo faktitiboak sortuz (erdaraz; hacer, realizar algo, obligar a...). Adibidez:

Sartu (entrar) >> Sarrarazi (hacer entrar): Nik txakurra etxera sarrarazi dut (le he hecho entar a casa).

-Aditz erroari (sar, ibil, ikus, apur...) eransten zaio, eta ez partizipioari (sartu, ibili, ikusi, apurtu). Adibidez:

-Aspektu marka desberdinak hartzen ditu: arazi, arazten, araziko. Adibidez:

Lehen barrura sarrarazi dut (antes le he hecho entrar)

Orain barrura sarrarazten dut (ahora le hago entar)

Gero barrura sarraraziko dut (luego le haré entar).

2-Aditz laguntzailea

-Aurrean doan aditza NOR sistemakoa bada, "arazi" aditzak NOR-NORK sistema hartzen du. Adibidez:

-Aurrean doan aditza NOR-NORK sistemakoa bada, "arazi" aditzak ZER-NORI-NORK sistema hartzen du. Adibidez:

-Guk poesiak irakurri ditugu >> Hark guri poesiak irakurrarazi dizkigu (nos ha hecho leer)

3-Eragin

EGIN aditz laguntzailea denean ("Barre egin", "Negar egin"...) , ERAGIN erabiltzen da eta ez ARAZI. Adibidez:

SINTAXIA

Galdegaia

• Galderetan galdetzailea aditzaren aurre-aurrean jartzen da beti, bera baita galdegaia.

• Erantzunetan galdetzaileen bidez eskatu zaigun informazio zatia jartzen da aditzaren aurrean.

• Zenbait hitz, galdegai direnean, gehiago markatu daitezke -xe, -txe bezalako atzizkiak erabiliz.

• Forma perifrastikoetan egin tartekatzen da aditz nagusia eta laguntzailearen artean:

• Forma trinkoetan, ba- partikula jartzen da aditzaren aurrean

Alborakuntza

Alborakuntzako perpausak (Oraciones coordinadas yuxtapuestas)

Gehienetan alborakuntza hitz edo egitura bat errepikatuz bideratzen da. Lau mota bereiz ditzakegu:

1. Emendiozko alborakuntza

2. Hautaritzako alborakuntza

3. Aurkaritzako alborakuntza

4. Kausazko alborakuntza

1. Emendiozko alborakuntza (yuxtaposición copulativa)

Bigarren perpausak aurrekoak esandakoari zerbait gehitu edo gaineratu egiten dio:

- Ez du berak lanik egiten, ez niri lan egiten uzten. (Ni trabaja ella, ni me deja trabajar a mí)

- Bai zu, bai Agurtzane, bai Karmele gonbidatuta zaudete. (Estais invitadas tanto tú, como Agurtzane, como Karmele)

- Etxea dela, lana dela, erosketak direla, gainezka nago egun osoan. (Que si es la casa, que si es el trabajo, que si son las compras, estoy a rebosar todo el día)

- Nahiz irabazi, nahiz galdu, berdin berdin kobratuko du. (Ya gane, ya pierda, cobrará igual)

- Zein hori egin, zein bestea egin, elkarren antzeko. (Tanto hacer eso, como hacer lo otro, igual de parecidos)

- Hala hori, nola bestea, biak dira oso onak. (Tanto ese, como el otro, los dos son muy buenos)

- Herritar guztiak, nola gizon hala emakume, hara bildu ziren. (Todos los ciudadanos, tanto los hombres como las mujeres, se reunieron allí)

- Nork etxean, nork soroan, denek laguntzen zuten. (Quien en casa, quien en el campo, todos ayudaban)

- Entzun ez ezik, ikusi ere egin dut. (No sólo lo he oido, también lo he visto)

- Ez bakarrik oporretan, asteburuetan ere hara joaten gara. (No sólo en vacaciones, los fines de semana también vamos allá)

2. Hautakaritzako alborakuntza (yuxtaposición disyuntiva)

Juntagai bi edo gehiagoren arteko aukera edo hautaketa adierazteko erabiltzen da

- Edo sartu , edo irten, baina ez gelditu hor erdian (O entra, o sal, pero no te quedes ahí en medio)

- Ez dut ulertzen: ala ez diote ezer esan, ala ez zaio interesatzen. (No lo entiendo: o no le han dicho nada, o no le interesa)

3. Aurkaritzako alborakuntza (yuxposición adversativa)

Juntagai bien arteko aurkaritza edo kontrastea adierazteko erabiltzen da:

- Alde batetik interesatzen zaigu; bestetik garestiegia da. (Por una parte nos interesa, por otra es demasiado caro)

- Batzuk oso ondo daude; beste batzuk ez daude hain ondo. (Algunos están muy bien; otros no están tan bien)

- Batekin gustura egon da; bestearekin , ordea, ez da ondo moldatu. (Con uno ha estado a gusto; con el otro, por el contario, no se ha arreglado bien)

4. Kausazko alborakuntza (yuxtaposición causal)

Hala... nola... egituraren antz-antzekoa da, baina hemen kausa adierazten du. Sarritan aditza ezabatu egiten da:

- Nolako aita, halako semea. (Como es el padre, así es el hijo)

- Eguzkia nora, zapiak hara . (A donde va el sol, allá van los paños)

- Umeek, badakizu: zer ikusi, hura ikasi (Los niños, ya sabes: eso que ven, eso que aprenden)

Zehar estiloa

ZEHAR ESTILOA (El estilo indirecto)

GALDERA-ESALDIAK (Frases interrogativas)

Pueden ser de dos tipos:

Directas (galdera zuzenak)

Zer ordu da? ¿Qué hora es?

Non dago museoa? ¿Dónde está el museo?

Indirectas (Zehar galderak)

• Incluidas dentro de otra pregunta

Badakizu zer ordu den? ¿Sabes qué hora es?

Esango didazu non dagoen museoa? ¿Me puedes decir dónde está el museo?

• Incluidas dentro de otra frase que no tiene por qué ser una pregunta

Ez dut gogoratzen non ipini dudan erlojua. No recuerdo dónde he puesto el reloj

Ez dakit bazkaltzera etorriko diren. No sé si vendrán a comer

Las indirectas son las que llamamos en euskara ZEHAR GALDERAK. Para construirlas utilizamos la fórmula siguiente: añadir al verbo auxiliar ..-(e)N

Ez dakit non dagoEN (no se donde está)

A veces son introducidas por la partícula ea (a ver si... / ...si...)

Galdetu EA etorri dEN (pregunta a ver si ha venido)

También pueden llevar la formula ...-(e)N ala EZ

Ez dakit joango naizEN ala ez (no se si iré o no)

LLamamos oraciones completivas a las que usamos cuando estamos contando o refiriendo (discurso referido) lo que otras personas han dicho, ordenado o preguntado " ha dicho que no está..." "Ha preguntado cuándo vendrá..."Le ha pedido que venga").También producimos oraciones completivas cuando expresamos nuestra opinión "yo creo que..." Las oraciones completivas, como el resto de las subordinadas, están insertadas en una oración principal y responden a la pregunta ZER? (¿Qué?). En este capítulo vamos a estudiar cómo funcionan las oraciones completivas y su relación con la principal.

Las oraciones completivas pueden tomar dos formas, según la oración principal sea afirmativa o negativa. He aquí un esquema:

Afirmativas : añadiendo (e)-LA al auxiliar del verbo subordinado o al propio verbo si fuera sintético (etorriko dELA / datorrELA)

Negativas: añadiendo -(E)NIK al auxiliar o al sintético como en el caso anterior (aunque no siempre) etorriko dENIK / datorrENIK

Veamos algunos ejemplos:

Etxean dagoeLA uste dut : Creo que está en casa

EZ dut uste etxean dagoeNIK : No creo que esté en casa

Etorriko deLA esan du : Ha dicho que vendrá

EZ du esan etorriko deNIK : No ha dicho que vaya a venir

Pentsatu bihar igandea deLA: Piensa que mañana es domingo

EZ pentsa hain erraza deNIK: No pienses que es tan fácil

Ezagutzen dudaLA uste dut: Creo que le conozco

EZ dut uste ezagutzen dudaNIK: no creo que le conozca

Es frecuente el uso incorrecto de la forma negativa; así, pues, habrá que andar con cuidado. Para evitar errores, conviene saber de memoria que con las siguientes frases, que son con mucho las que más se utilizan, ha de usarse la forma negativa:

EZ DUT USTE__________________-NIK (No creo que...)

EZ PENTSA____________________-NIK (No pienses que...)

EZ DIRUDI_____________________-NIK (No parece que...)

También hay que tener cuidado de no confundir la oración principal y la subordinada, pues la principal es la que nos indica si debemos poner -LA o -NIK. El hecho de que la subordinada sea afirmativa o negativa no influye para nada. Por ejemplo:

Uste dut ez dagoela etxean : Creo que no está en casa

Ez dela joango esan du : Ha dicho que no irá

En estos dos ejemplos la oración subordinada (ez dago, ez da joango) es negativa, pero la principal es afirmativa (uste dut, esan du); de ahí que hayamos utilizado -LA. En caso de duda, basta con saber que la oración subordinada es aquella que puede sustituirse por ZERBAIT: algo. Por ejemplo:

Ez dela joango esan du: Ha dicho que no irá

Zerbait esan du: Ha dicho algo

ZEHAR AGINDUAK (Las órdenes indirectas)

Ama: Joan ohera / joan zaitez ohera / zoaz ohera (vete a la cama) (una orden directa expresada de las tres manera posibles)

Si nos preguntasen qué ha dicho la madre, responderíamos de la siguiente manera:

Zer esan du amak?

Amak ohera joaTEKO esan du

En el ejemplo hemos empleado una nueva forma: -T(Z)EKO. Esta es la forma en que contamos o referimos (discurso referido) a otra persona lo que hemos oído decir a alguien, en este caso una orden.

Josuk atea ixTEKO esan du: Ha dicho Josu que cierres la puerta

Amak joaTEKO esan du: Ha dicho ama que vayas

Atea zabalTZEKO esan dit: Me ha dicho que abra la puerta

Ez joaTEKO esan dit: Me ha dicho que no vaya

Jonek ogia erosTEKO esan du: Ha dicho Jon que compres el pan

Denak sarTZEKO esan dute: Han dicho que entremos todos

Como puede apreciarse, la forma del verbo es la misma para todas las personas. Es el contexto el que nos aclara de cuál se trata. por ejemplo:

Amak joateko esan du: Tiene varias traducciones posibles, según el contexto:

Ha dicho ama que vaya (yo)

Ha dicho ama que vayas (tú)

Ha dicho ama que vayamos

Ha dicho ama que vayáis

En euskera para decir que sí / que no, se emplean las formas BAIETZ / EZETZ.. veamos algunos ejemplos:

BAIETZ uste dut: Creo que sí

EZETZ uste dut: Creo que no

Jonek BAIETZ esan du: Jon ha dicho que sí

EZETZ esan dute: Han dicho que no

Zer diozu, BAIETZ ala EZETZ? : ¿Qué dices, que sí o que no?

Nik BAIETZ ulertu diot : Yo le he entendido que sí

Baldintzazko perpausak

BALDINTZAZKO PERPAUSAK

Baldintzazko perpausak, izenak adierazten duen bezala, esaldi nagusiak esaten duena gertatzeko baldintza bat bete behar dela adierazten du

Euskeraz, baldintzazko perpausak egiteko, aditz laguntzaileari -ba aurrizkia jarri behar zaio. Ikus dezagun zenbait adibide:

• Kontuz ez bazabiltza, jausi egingo zara > Si no andas con cuidado, te vas a caer.
• Berak ondo egin bazuen, nik askoz hobeto >. Si ella lo hizo bien, yo mucho mejor

Ezezko esaldietan, aditz nagusia ez partikularen aurrean jartzen da. Hau esaldi subordinatu gehienetan gertatzen da

• Ohea egiten ez baduzu, ez zara etxetik irtengo > Si no haces la cama, no saldrás de casa.
  
• Ez baduzu ohea egiten, ... Kontuz! ordena hau desegokia da
  

-(e)Z GERO
Egitura hau baiezko esaldietan erabiltzen da soilik. Ez da erabiltzen aditz laguntzailea eta partitzipioari (egin, ibili, hartu...) -(e)Z GERO eransten zaio.

• Ahal izanEZ GERO, esango diot. > Si puedo, se lo diré
• Hau baztertuZ GERO, besteak oso ondo daude. > Quitando ésta, las otras están muy bien.

EZEAN / EZIK
Egitura hau ezezko esaldiak egiteko erabiltzen da soilik. Ez da erabiltzen aditz laguntzailearekin, partitzipioarekin baizik.

• Asmatu EZEAN, berriro jokatu, hurrengoan asmatuko duzu eta > En caso de no acertar, juega otra vez, que acertarás a la próxima.
• Beharrezkoa izan EZEAN, hobe da etzirako uztea > De no ser necesario, es mejor dejarlo para pasado mañana.
• Trenik egon EZIK, oinez joango naiz > En caso de no haber trenes, iré a pie.
• Ziur egon EZIK, ez esan ezer, badaezpada ere > En caso de no estar seguro, no digas nada, por si acaso.

-T(Z)EKOTAN
Egitura hau -T(Z)EKO kasuTAN egituratik dator

• Kontatuko dizut, baina inori ez esaTEKOTAN. > Te lo contaré, si no se lo dices a nadie.
• EgiTEKOTAN, neure modura egingo dut. > De hacerlo, lo haré a mi manera
• Gera zaitezke, baina zaratarik ez ateraTZEKOTAN. > Te puedes quedar si no haces ruido.
• JoaTEKOTAN, autoz joan beharko dugu. > En caso de ir, iríamos en coche.

Denborazko perpausak

Denborazko perpausak: -t(z)zerakoan, -t(z)ean, -(tu)takoan

-TZEAN egiturak al +inf adierazten du.

• Autoa aparkatzean zulatu zitzaidan gurpila.

• Al aparcar la el coche se me pinchó la rueda

-T(Z)ERAKOAN al ir a +inf

• Autoa aparkatzerakoan debekatuta zegoela konturatu nintzen
• Al ir a aparcar me dí cuenta de que estaba prohibido

• Autoa aparkatutakoan joan nintzen Otaren txartelaren bila.
• Despues de aparcar fui a por el tiket de la Ota
  

Hona hemen adibide gehiago:

• Argia pizTEAN jaso dut deskarga
• Al encender la luz (justo en el momento de encenderla) he recibido una descarga

• Liburua zabalTZEAN, paper hau jausi zaizu
• Al abrir el libro, se te ha caído este papel

• OrdainTZERAKOAN, boltsa lapurtu diotela konturatu da
• Al ir a pagar (justo un poco antes), se ha dado cuenta de que le han robado la cartera

• Kalea zeharkaTZERAKOAN begiratu autorik datorren
• Al ir a cruzar la calle (justo un poco antes) mira a ver si viene algun coche

• Lana amaituTAKOAN hitz egingo dugu; orain bilera batean nago
• Hablaremos al terminar el trabajo, ahora estoy en una reunión

• Zertxobait janDAKOAN, hobeto sentituko zara
• Después de comer algo, te sentirás mejor

Denborazko perpausak: -(e)la, -(e)larik

Egitura hau, adizki jokatuekin erabiltzen da eta batez ere denbora adierazteko erabili ohi dugu. Dena den, batzuetan modua ere adierazteko balio du

• Menditik zetorreLA(RIK) hanka apurtu zuen: Cuando venía del monte se rompió la pierna.

• Ni hemen nengoELA(RIK ) ez da inor etorri: Mientras estaba yo aquí no ha venido nadie.

• Pistola bat eskuan zeramaLA(RIK) sartu zen: Entró llevando una una pistola en la mano/con una pistola en la mano.

• Ez hitz egin ahoa beteta daukazuLA(RIK): No hables con la boca llena / teniendo la boca llena.

• Zer egin ez dakidaLA(RIK) nago: Estoy que no sé qué hacer.

Denborazko perpausak: -(e)nez geroztik

Erlatibozko perpausak

Perpaus kontzesiboak

Perpaus kontzesiboak perpaus nagusiko ekintza gertatu ahal izateko dagoen oztopoa edo zailtasuna adierazten du; hala ere, oztopo hori ez da nahikoa perpaus nagusiko ekintza bete ez dadin. Adibidez:

Azpimarratuta dagoen perpaus kontzesiboan, baloia bere atean sar ez dadin, atezainak jarri duen "oztopoa" adierazten da; baina ez da nahikoa izan, azkenean aurrelariak gola sartu baitu.

Perpaus kontzesiboak osatzeko egitura ohikoenak ondorengo hauek dira:

• ARREN

Aditz laguntzailea erabili gabe: (... arren)

Baiezko esaldietan:

Aditz laguntzailearekin: (... -n arren)

Baiezko esaldietan:

Argi guztiak piztu dituzten arren, ez da ondo ikusten (Aunque han encendido todas las luces, no se ve bien)

Leihoak ixten ditugun arren, autoen zarata entzuten da gure etxean (Aunque cerramos las ventanas, se oye el ruido de los coches en nuestra casa)

Ezezko esaldietan:

Ikusi ez dudan arren, badakit nolakoa den (Aunque no lo he visto, ya se cómo es)

• NAHIZ ETA

Aditz laguntzailea erabili gabe: (nahiz eta ...)

Baiezko esaldietan:

Aditz laguntzailearekin: (nahiz eta ... -n)

Baiezko esaldietan:

• BA...ERE

Aditz laguntzailearekin beti ( ... ba-... ere)

Baiezko esaldietan:

Ezezko esaldietan:

Konparaziozko perpausak

• el grado comparativo (-ago). Aste honetako lana zailAGOa da
• el superlativo (-en). Aste honetako lana zailENa da
• y el grado de exceso (-egi).Aste honetako lana zailEGIa da

• Bilbo Donostia baino handiagoa da / Bilbao es mayor que San Sebastián
• Donostia Bilbo baino politagoa da / San Sebastián es más bonito que Bilbao
• Ura ardoa baino merkeagoa da / El agua es más barata que el vino
• Ardoa ura baino garestiagoa da / El vino es más caro que el agua

• Nire erlojua ona da, baina zurea hobea / Mi reloj es bueno, pero el tuyo mejor
• Gaurko eguraldia atzokoa baino hobea da / El tiempo de hoy es mejor que el de ayer

• Nire erlojua ondo dabil, baina zurea hobeto / Mi reloj anda bien, pero el tuyo mejor
• Ibonek Eustakiok baino hobeto hitz egiten du / Ibon habla mejor que Eustaquio

• Anek Pilik baino gehiago erretzen du / Ane fuma más que Pili
• Aberatsek pobreek baino diru gehiago dute / Los ricos tiene más dinero que los pobres
• Zuk nik baino gutxiago dakizu / Tú sabes menos que yo
• Orain lehen baino gutxiago irabazten dugu / Ahora ganamos menos que antes
• Gehiago nahi dut / Quiero más
  

• Hau errazagoa da / Esto es más fácil (adjetivo)
• Honela errazago egingo dugu / Así lo haremos más fácilmente (adverbio)
• Hemen lasaiago mintzatuko gara / Aquí hablaremos más tranquilamente
• Orain okerrago bizi gara / Ahora vivimos peor
• Argiago hitz egin ezazu! / ¡Habla más claro!

• Nik zuk beste ur edan dut / yo he bebido tanta agua como tú

• Irunek Barakaldok beste biztanle dauzka / Irún tiene tantos habitantes como Barakaldo

kausazko perpausak: -(e)la bide, -(e)la medio, -(e)la kausa.

Egitura hauek -LA konpletiboaren gainean eraikita daude bide, kausa eta medio hitzak gehituz. Hona hemen zenbait adibide:

Krisialdia deLA KAUSA, oso zaila da lana aurkitzea / A causa de la crisis es muy difícil encontrar trabajo

Lege berria deLA MEDIO, istilu asko sortu dira / Por causa de la nueva ley, se han creado muchos incidentes

Errepideen egoera txarra de LA BIDE, istripu asko gertatu dira / A causa de la mala situación de las carreteras, has sucedido muchos accidentes

Moduzko perpausak: -(e)n bezala, -(e)n moduan.

• Debes hacerlo como yo he dicho : NIK ESAN DUDAN BEZALA EGIN BEHAR DUZU = NIK ESAN DUDAN MODUAN EGIN BEHAR DUZU

• Todo salió tal como esperábamos : DENA ESPERO GENUEN BEZALA ATERA ZEN = DENA ESPERO GENUEN MODUAN ATERA ZEN

Moduzko perpausak: -(e)nez.

Moduzko egitura hau aditz laguntzaileari edo trinkoari -NEZ atzizkia erantsiz lortzen da. Hona hemen zenbait adibide:

Egitura hau zenbait esapide eginetan ere aurki daiteke. Adibidez:

Gero eta -ago

• Ez zaude urduri? Ni GERO ETA urduriAGO nago (¿No estás nerviosa? Yo estoy cada vez más nervioso)
  
• GERO ETA HOBETO egiten duzu (Cada vez lo haces mejor)
  
• GERO ETA jende GEHIAGO sartzen ari da (Está entrando cada vez más gente)
  
• GERO ETA nekatuAGO nago (cada vez estoy más cansada)
  

• AHALIK ETA lasterren joango naiz. (Iré lo mas rápido posible)
• Guk AHALIK ETA ondoen egingo dugu. (Lo haremos lo mejor posible)
• AHALIK ETA onenak aukeratzen saiatu naiz. (He intentado cojer los mejores)

• ZENBAT ETA urduriAGO egon, ORDUAN ETA okerrAGO. (Cuanto más nerviosa estés, peor.)
• ZENBAT ETA gehiAGO ikusi, ORDUAN ETA nahasiaAGO nago. (Cuanto más veo, más liada estoy)
• ZENBAT ETA gutxiAGO hitz egin, ORDUAN ETA hobeto. (Cuanto menos hables, mejor)

Ohiturazko perpausak

Aspektu ez-burutuaz gain, ohikotasuna adierazi nahi denean, OHI partikulaz baliatzen da euskara:

• Ostiraletan gurasoen etxean bazkaldu OHI dugu. / Los viernes solemos comer en casa de mis padres.

• Normalean anaiarekin joan OHI naiz, baina gaur ezin zuen. / Normalmente suelo ir con mi hermano, pero hoy no podía.

• Guk honela egin OHI dugu. / Nosotros solemos hacerlo así.

• Zuzendaria normalean ez da hain goiz etorri OHI. / El director normalmente no suele venir tan temprano.

Erabilera desberdinak ditu euskalkien arabera:

KOMUNIKAZIO FUNTZIOAK ETA LEXIKOA

Aholkuak eta preferentziak

• Nik ez nuke gehiago pentsatuko. Ona litzateke ingeles pixka bat gehiago ikastea
• (Behar) Ibonekin hitz egin behar zenuke
• (Baldintza / ondorioa) Ezetz esango bazenu, bizitza guztian damutuko litzaizuke
• (Aginduak) Aprobetxatu eta joan / Esan baietz!
  
  

• Zuk zer egingo zenuke?
• Zer aholkatzen didazu?
• Zure ustez, zer egin behar nuke?

• Zer nahiago duzu, hondartza ala mendia?
• Zer gustatzen zaizu gehiago, telebista ikustea ala komikiak irakurtzea?
• Zein duzu gogokoago, hau ala hori?
• Zein da zure abeslaririk gogokoena?
• Zure ustez, zein da hobea?
• Aukeran, zein hartuko zenuke?

• Eskarola nahiago dut letxuga baino
• Gehiago gustatzen zait larunbat gauean irtetea igande arratsaldean baino
• Hau gogokoago dut beste hori baino
• Niretzat ETBko programarik gogokoenak dokumentalak dira
• Nire ustez, energia eolikoa hobea da beste edozein baino
• Aukeran, jertse beltza nahiago dut marroia baino

Arrazoiak adierazi

Denbora esapideak

• bart, atzo, herenegun / gaur zortzi
• aspaldi, antzina, behin (batean), garai batean, lehen
• lehengo egunean, astean, hilean, urtean
• joan den (= pasa den) egunean, astean, hilean
• hilaren batean, bian, hiruan
• txikitan, umetan, gaztetan
• x urte nituela / x urte nituenean / x urterekin
• orain dela asko , gutxi / x egun, aste, hilabete
• x egun, aste...dira gertatu zela

• laster, gero, bihar, etzi / gaur zortzi
• datorren astean, hilean, urtean
• handitan, nagusitan
• x ordu, egun, aste... barru
• hemendik x ordu(ta)ra, egune(ta)ra, aste(ta)ra...
• x egun, aste, hilabete (pasatu) baino lehen

• hurrengo egunean, astean, hilean, urtean
• handik gutxira, lasterrera / x egune(ta)ra, aste(ta)ra...
• x egun, aste hilabete... beranduago / geroago
• x egunen, asteren, hilabeteren, urteren... buruan

• Ordubetez jardun dugu hizketan
• Hiru orduz egon naiz zain
• Lau urte ibili zen lanean
• Urte askotan bizi izan naiz kanpoan

• Astebete eman dut ikasten
• Hamar urte egin ditu Alemanian
• Eguna txarto pasa dut
• Gaua ondo igaro dut
• Egunak daramatza etxetik irten gabe
• Ordu erdi kostatu zait amaitzea

Hotela eta bidaia

Erabakien zergatiak

Jarrerak adierazi

• Auto bat erosiko dut
• Auto bat erosi nahi dut
• Auto bat erosi nahi nuke
• Auto bat erosteko gogoa dut
• Auto bat erosteko asmoa dut
• Auto bat erostea erabaki dut
• Auto bat erosi behar dut
• Auto bat erostera noa

• A. bai / ez!
• hara!
• Ene!
• Hau sorpresa!
• Ez da izango!
• Bai, benetan?
• Harrigarria da
• Sinestu ezinekoa da
• Nola bururatu zaizu hori egitea?

• Oporrak heltzen direnean, zer egingo duzu?
• Gaixotzen bada, zer?

Lexikoa: Jolasean

• Umeak lapur-poliziaka ibili dira (Los niños han estado jugando a policias y ladrones)
• Partxisean arituko gara? (¿Jugamos al parchí­s?)
• Alaba panpinarekin jolasten da (La hija juega con la muñeca)
• Atzo Trivialean jokatu genuen (Ayer jugamos al Trivial)
• Musean egingo dugu? (¿Jugamos al mus?)
  

Gustuak, eskaerak, informazioa eskatu

• Gustatzen al zaizu zure lana?
• Atsegin duzu musika entzutea?
• Gogoko al duzu irakaslea?
• Futbolzalea al zara?
• Zoragarria da Donostia, ezta?

• Bizikletaz ibiltzea gustatzen zait
• Atsegin dut Donostian bizitzea
• Gogoko dut Mozart
• Irakaslea nire gogokoa da
• Primeran pasatzen dut koadrilakoekin

• Ez zait batere gustatzen bizikletaz ibiltzea
• Ez dut atsegin ur hotzez dutxatzea
• ez naiz kirolzalea
• Gorrotatu egiten dut gauez ikastea
• Ezin ditut jasan aktore eskasak

• Esango al diozu hemen nagoela?
• Inporta al zaizu mandatu bat egitea?
• Papertxo bat eman al diezaiokezu?
• Utziko al didazu pasatzen?

• Bai, hartu
• Bai, jakina
• Nola ez
• Egon pixka batean, hau bukatutakoan

• Ez, inola ere ez / inondik inora ere ez
• Ezin dut, ez daukat egiterik
  
• Eta zeinek esan dizu papera daukadala?
• Bai zera ¡Beste zereginik ez daukat!

• Ba al dakizu non dagoen Aitor?
• Ez duzu jakingo Aitor non dagoen
• Aitor non dagoen jakin nahi dut / nuke

• Esango al didazu nor datorren?
• Esan diezadakezu nor datorren?

• Eskertuko nizuke hau nola egin behar dudan azaltzea

• Inporta zaizu hau nola egin behar dudan azaltzea?
• Inportako litzaizuke hau nola egin behar dudan azaltzea?

Maiztasuna