Sintaxia

7. Moduzko perpasuak

Moduzko perpausek modua edo era adierazten dute; hau da, perpaus nagusiak adierazten duen ekintza nola edo zein modutan burutzen den. Beraz nola? galderari erantzuten diote. Hona hemen moduzko egiturarik ohikoenak:

  1. -(e)N BEZALA / -(e)N BEZALAKO(A)
  2. -(e)N MODUAN / -(e)N MODUKO(A)
  3. -T(Z)EKO MODUAN
  4. -(e)NEZ
  5. -(e)N LEGEZ
  6. -(e)N ERAN
  7. -(e)N GISAN
  8. -(e)N ANTZERA
  9. -(e)N NEURRIAN, -(e)N HEINEAN
  10. AHALA
  11. BA- ... BEZALA
  12. -(r)EN ARABERA

-(e)N BEZALA / -(e)N BEZALAKO(A)

Hauxe dugu egiturarik erabiliena moduzko perpausak egiteko. Aditz laguntzaileari edo trinkoari -n menperagailua erantsiz eta ondoren bezala modu-aditzondoa gehituz eratzen da. Izenlagun gisa erabiltzen denean, -ko atzizkia eransten zaio. Adibidez:

  • Jon zuk esan duzun bezala dago. (Nola? Ondo, pozik)
  • Jon zuk esan duzun bezalakoa da. (Nolakoa? Ona, jatorra)

Aditz laguntzailea ezabatzen denean, aditz-partitzipioa erabiltzen da. Adibidez:

  • Zuk esan bezala egin dugu
  • Hori behar bezala ixten ez baduzu, galdu egingo da.


Esan duen bezalakoa / esan duena bezalakoa.
Bi egitura hauek ez dira nahastu behar. Izan ere, oso antzekoak diren arren, ez dira berdinak. Adibidez:

  • Jonen autoa zuk esan duzun bezalakoa da (El auto de Jon es como tú has dicho)
  • Jonen autoa zuk esan duzuna bezalakoa da (El auto de Jon es como el que tú has dicho)

Lehenengo adibidean, hiztunak Jonen autoa nolakoa den esten du: "Jonen autoa polita eta azkarra da". Bigarrenean, ordea, hiztunak beste auto bat aipatu du; hortik, erlatiboa erabili izana: "Jonen autoa zuk esan duzun (auto)a bezalakoa da".

Zu bezala / zu bezalako(a)
Maiz, aditza ezabatu egiten da, forma laburtuak sortuz. Abididez:

Zuk (egin duzun) bezala egin dut >>> Zuk bezala egin dut
Zu (zaren) bezalakoa da >>> Zu bezalakoa da


Ez bezala / ez bezalakoa
Euskaraz desberdintasuna adierazteko, berdintasuna adierazteko erabiltzen dugun egitura bera erabiltzen da, aurretik EZ partikula jarriz. Adibidez:

  • Nik, zuk ez bezala, larunbatean ere lan egiten dut (Yo, a diferencia de ti, también trabajo el sábado)
  • Ni zu ez bezalakoa naiz (Yo soy diferente de ti)
  • Hau, zurea ez bezala, oso merkea da (Este, a diferencia del tuyo, es muy barato)
  • Nire autoa zurea ez bezalakoa da (Mi auto es diferente del tuyo)

Bezala / bezalako(a)
Zenbait kasutan, bezalako-ren ordez, bezala erabili behar da. Adibidez:

  • Semea aita bezalakoa da (El hijo es igual que el padre)
  • Semea, aita bezala, oso zuhurra da (El hijo, al igual que el padre, es muy prudente)
  • Hauek ez dira horiek bezalakoak (Estos no son como esos)
  • Hauek, horiek ez bezala, oso politak dira (Estos, a diferencia de esos, son muy bonitos)

-(e)N MODUAN / -(e)N MODUKO(A)

Bi egitura hauek aurreko atalean aztertutakoen baliokideak ditugu. Formari dagokionez, aditz laguntzaileari edo trinkoari -N menperagailua erantsiz eta ondoren moduan / moduko gehituz eratzen dira. Adibidez.

  • Nahi duzun moduan egin dezakezu; niri berdin dit. (Puedes hacerlo como quieras; a mí me da igual)
  • Anak esan duen modukoa da: baxua, lodia eta itsusia. (Es como ha dicho Ana: bajo, gordo y feo)
  • Anak esan duenaren modukoa da: berdin-berdinak dira. (Es como el que ha dicho Ana: son exactamente iguales)


Zue moduan / zure moduko(a)
Maiz, aditza ezabatu egiten da, forma laburtuak sortuz. Adibidez:

  • Zuk (egin duzun) moduan egin dut >>> zure moduan egin dut
  • Zu (zaren) modukoa da >>> zure modukoa da

Moduan / modura
Zenbaitetan, moduan formaren ordez, modura aldaera erabiltzen da. Adibidez:

  • Bakoitzak bere modura (moduan) egiten ditu gauzak
  • Nahi duzuen modura (moduan) egin dezakezue


-T(Z)EKO MODUAN


Egitura hau -t(z)eko aditz-izenari moduan / moduko gehituz eratzen da. Adibidez:

  • Hau dagoeneko jateko moduan dago (Esto ya está como para comerselo)
  • Hori birritan pentsatzeko modukoa da (Eso es como para pensarselo dos veces)


-(e)NEZ


Moduzko egitura hau aditz laguntzaileari edo trinkoari -NEZ (-n + zerez) atzizkia erantsiz lortzen da. Adibidez:

  • Irakasleak esan duenez egin dut (Lo he hecho como ha dicho el profesor)
  • Ikus daitekeenez, oso erraza da (Según puede verse, es muy facil)

-N LEGEZ
Egitura hau bizkaieraz erabiltzen da batez ere. Adibidez:

  • Irakasleak esan zuen legez egin behar ditugu (los tenemos que hacer como ha dicho la profesora)
  • Zuk esandako legez egin dut (Lo he hecho como tú has dicho)

-N ERAN
Egitura hau -n moduan egituraren parekoa da. Zenbait lekutan erara eta eraz aldaerak erabiltzen dira. Adibidez:

  • Aitak esan duen eran egin dut (Lo he hecho como ha dicho Aita)
  • Hori neuk esandako eran ez egiteagatik gertatu zaizu. (Eso te ha sucedido por no hacerlo como yo he dicho)
  • Nork bere erara ikusten ditu gauzak (Cada uno ve las cosas a su manera)


-(e)N GISAN

Egitura hau -n moduan egituraren parekoa da. Zenbait lekutan gisara eta gisaz aldaerak erabiltzen dira. Adibidez:

  • Lehen azaldu dizuedan gisan gertatu zen dena
  • Ondoen iruditzen zaizun gisan egin dezakezu

-(e)N ANTZERA

Egitura hau aurrekoen antz-antzekoa dugu formari dagokionez. Esangura aldetik, ordea, berdintasuna barik, antzekotasuna adierazten du. Adibidez:

  • Nik ere zuk egin duzun antzera egin dut (Yo tambien lo he hecho parecido a como lo has hecho tú)
  • Hau lehengo egunean ikusi genuenaren antzekoa da. (Este es semejante al que vimos el otro dia)
  • Zure antzera egin dut
  • Horko mutil hori nire antzekoa da

-(e)N NEURRIAN / -(e)N HEINEAN

Bi egitura hauek baliokideak dira eta maila edo neurria adierazten duten moduzko perpausak egiteko erabiltzen dira.

  • Ahal izan dugun neurrian (heinean) lagundu diegu (Les hemos ayudado en la medida en que hemos podido)
  • Hemen lan egiten duzun neurrian (heinean) ordaintzen dizute (Aquí te pagan según lo que trabajas. Según la cantidad que trabajes)

AHALA


Egitura hau aditz-partitzipioari ahala gehituz eratzen da, eta nolabait prozesua adierazten duten moduzko perpausak egiteko erabiltzen da

  • Lan honetara ohitu ahala, errazago gertatuko zaizu (según te vayas acostumbrando a este trabajo, te resultará más facil)
  • Liburua irakurri ahala, apunteak hartzen ditut. (Según voy leyendo el libro, voy tomando apuntes)

BA- ... BEZALA

Egitura hau baldintzazko perpaus baten gainean eraikitzen da, atzean bezala edo legez modu-aditzondoak gehituz. Adibidez:

  • Niri ez hitz egin lerdoa banintz bezala (A mí no me hables como si fuera tonto)
  • Lurrean etzan zen, hilda balego legez. (Se tumbó en el suelo, como si estuviera muerto)

-(R)EN ARABERA

Postposizio bat da; beti erabiltzen da noren kasuaren ostean

  • Esan duzunaren arabera...
  • Horren arabera...
  • Ikusten dudanaren arabera...
  • Eguraldiaren arabera...