Sintaxia

8. Baldintzazko perpausak

Baldintzazko perpausak, izenak adierazten duen bezala, esaldi nagusiak esaten duena gertatzeko baldintza bat bete behar dela adierazten du

BA-

Euskeraz, baldintzazko perpausak egiteko, aditz laguntzaileari -ba aurrizkia jarri behar zaio. Ikus dezagun zenbait adibide:

  • Kontuz ez bazabiltza, jausi egingo zara > Si no andas con cuidado, te vas a caer.
  • Berak ondo egin bazuen, nik askoz hobeto >. Si ella lo hizo bien, yo mucho mejor

Ezezko esaldietan, aditz nagusia ez partikularen aurrean jartzen da. Hau esaldi subordinatu gehienetan gertatzen da

  • Ohea egiten ez baduzu, ez zara etxetik irtengo > Si no haces la cama, no saldrás de casa.
  • Ez baduzu ohea egiten, ... Kontuz! ordena hau desegokia da

-(E)Z GERO


Egitura hau baiezko esaldietan erabiltzen da soilik. Ez da erabiltzen aditz laguntzailearekin eta partitzipioari (egin, ibili, hartu...) -(e)Z GERO eransten zaio.

  • Ahal izanEZ GERO, esango diot. > Si puedo, se lo diré
  • Hau baztertuZ GERO, besteak oso ondo daude. > Quitando ésta, las otras están muy bien.
  • Lana edukiZ GERO, erosiko nuke > De tener dinero, lo comparía

Kontuz, ez nahaztu "-z gero" baldintzazko egitura "-nez gero" kausazko egiturarekin.


EZEAN / EZIK


Egitura hau ezezko esaldiak egiteko erabiltzen da soilik. Ez da erabiltzen aditz laguntzailearekin, partitzipioarekin baizik.

  • Asmatu EZEAN, berriro jokatu, hurrengoan asmatuko duzu eta > En caso de no acertar, juega otra vez, que acertarás a la próxima.
  • Beharrezkoa izan EZEAN, hobe da etzirako uztea > De no ser necesario, es mejor dejarlo para pasado mañana.
  • Trenik egon EZIK, oinez joango naiz > En caso de no haber trenes, iré a pie.
  • Ziur egon EZIK, ez esan ezer, badaezpada ere > En caso de no estar seguro, no digas nada, por si acaso.

-T(Z)EKOTAN


Egitura hau -T(Z)EKO kasuTAN egituratik dator

  • Kontatuko dizut, baina inori ez esaTEKOTAN. > Te lo contaré, si no se lo dices a nadie.
  • EgiTEKOTAN, neure modura egingo dut. > De hacerlo, lo haré a mi manera
  • Gera zaitezke, baina zaratarik ez ateraTZEKOTAN. > Te puedes quedar si no haces ruido.
  • JoaTEKOTAN, autoz joan beharko dugu. > En caso de ir, iríamos en coche.


-T(Z)EKOTAN eta -(E)Z GERO ez dira berdinak

1. diferentzia:


-z gero baiezko esaldietan erabiltzen da bakarrik, inoiz ez ezezkoetan.
-t(z)ekotan ezezko esaldietan zein baiezkoetan erabiltzen da.

2. diferentzia:


Horretaz aparte, oso antzekoak dira, baina haien artean badago diferentzia bat, azaltzeko oso erraza ez dena. "-z gero" baldintzazko perpaus arrunta da, baina "-tzekotan" egiturak, inplizituki, "bestela ez" edo antzeko zerbait adierazten du. Hona hemen zenbait adibide:

  • Txarrura edukiz gero, mendira eramango nuke. Si tuviera perro, lo llevaría al monte. Hau baldintza normala da.
  • Txakurra erostekotan, arra erosiko nuke. De comprar perro, lo compraría macho. Hemen inplizituki dago "eta arra ez bada, ez dut txakurrik erosiko".

Beraz, zehaztasun hori, "eta bestela ez", sartu nahi dugunean, "-tzekotan" erabili behar dugu. Ikusi adibide hau:

  • Inora joatekotan, baserrira joango nitzateke, bestela ez naiz etxetik aterako (De ir a algún sitio, iría al caserío; sino ni me muevo de casa)
  • Baserrira joanez gero, ogitartekoak eraman ditzakegu. (De ir al caserio, podemos llevar bocadillos). Proposamen bat egiten dut, baina ez dut esan nahi "bestela ez gara joango".