Sintaxia

3. Erlatibozko esaldiak

Izenlagunaren funtzioa betetzen duten perpausak dira. Hona hemen erlatibozko egiturarik ohikoenak:

  • -(e)N
  • -(e)NEKO
  • -TAKO / -RIKO
  • ADITZ PARTIZIPIOA
  • ZEIN(a)… BAIT-
  • BAIT-
  • Erlatibozko zenbait esapide

1. -(e)N

Hauxe dugu gehien erabiltzen den egitura

  • Zure ondoan dagoen mutila nire anaia da (zure ondoan dagoena nire anaia da)
  • Gaur etorri ez den neska nire ahizpa da. (gaur etorri ez dena nire ahizpa da)

2. -(e)NEKO

Egitura hau lekua zein denbora adierazteko erabiltzen da soilik

  • Hauxe duzu ni txikitan bizi nintzeneko etxea (lekua: etxea)
  • Oroitzen zara Urbasan galdu gineneko egun hartaz? (denbora: eguna)
  • Gogoratzen duzu Aitor uretara jausi zenekoa? (denbora: eguna)

3. -TAKO / -RIKO

Egitura hau ekintza burutuak adierazteko erabiltzen da soilik

  • Orain arte egindako guztiak ez du ezertarako balio
  • Hori berak asmaturiko zerbait da

4. ADITZ-PARTITZIPIOA 

Egitura hau iparraldean erabili ohi dute ekintza burutuak adierazteko

  • Amak eman diru guztia gastatu duzu? (iparraldeko ohitura)
  • Zer deritzozu berak esanari?

5. ZEIN... BAIT- /  ZEIN(a) ... -(e)N

Egitura hau ez da ia inoiz erabiltzen euskara mintzatuan, baina oso baliagarria izan daiteke euskara idatzian, itzulpenetan batez ere. Euskalkien arabera bi erabilera-eredu aurki daitezke: ekialdekoa (nafarrera eta iparraldeko euskalkiak) eta mendebaldekoa (bizkaiera eta gipuzkera)

  • Gure aita, zeini naizen guztia zor baitiot, baserritarra zen (ekialdeko ohitura: "ZEIN" mugagabean deklinatzen da eta aditzari "BAIT-" eransten zaio)
  • Gure aita, zeinari naizen guztia zor diodan, baserritarra zen (mendebaldeko ohitura: "ZEIN" mugatu singularrean edo pluralean deklinatu eta aditzari -N erantsi)

6. BAIT-

Forma hau batez ere ekialdeko euskalkietan da ezaguna

  • Neska hori, Begoren etxean ezagutu bainuen, Jonen arreba da (ekialdeko euskalkietan)

7. BESTE ZENBAIT ESAPIDE 

Maiz galdetzailea eta erakuslea (edo erakusleetatik eratorritako adberbioa) erabiltzen dira erlatiboaren ordez

  • Non hasi, hantxe amaitu beharra dago (hasten den tokian amaitu behar da)
  • Eguzkia nora, zapiak hara (zapiak eguzkia doan tokira joaten dira)
  • Umeak zer ikusi, hura ikasi (umeak ikusten duena ikasten du)

Testu honen jatorria: Euskal Gramatika Osoa. Didaktiker SA, Bilbo 2000